«ΨΑΞΑΜΕ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΚΑΙ ΒΡΗΚΑΜΕ ΣΚΙΕΣ» – εκδ. ΑΓΡΑ – ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

του Παύλου Μουρουζίδη

 09.01.’08, εφημερίδες «Καθημερινός Παρατηρητής» Σερρών  –  «Πρωινός Λόγος» Κοζάνης

«Ψάξαμε ανθρώπους και βρήκαμε σκιές»

Κ. Μάτσα

Με αφορμή την εκδήλωση της «Πρωτοβουλίας ενάντια στα ναρκωτικά» που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Ιούνιο στην κεντρική πλατεία της Πτολεμαίδας, παρουσιάζουμε τους βασικούς άξονες της στιβαρής πραγματικά κι επιστημονικά τεκμηριωμένης-και με θεραπευτικά παραδείγματα – άποψης της κας Κ.Μάτσα, υπεύθυνης της θεραπευτικής κοινότητας 18ΑΝΩ,  όπως αυτή αναλύεται διεξοδικά στο βιβλίο της: «Ψάξαμε ανθρώπους και βρήκαμε σκιές…Το αίνιγμα της τοξικομανίας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.                       Το εμπόριο  των ναρκωτικών, σε παγκόσμια κλίμακα, αποτελεί τη 2^η πιό επικερδή μπίζνα μετά το εμπόριο όπλων,με τις ΗΠΑ και την «αντιτρομοκρατική» υπηρεσίας της CIA, DEA, να παίζουν πρωτoεξάρχοντα ρόλο στην αύξηση της παραγωγής και της διακίνησής τους (π.χ. Αφγανιστάν).

Ποιά «ανάγκη» όμως δημιουργεί αυτό το «καταναλωτικό κοινό» των εξαρτησιογόνων ουσιών;

Η χρήση και η λειτουργία των ουσιών σε παλιότερες κοινωνίες (θρησκευτικές τελετές-ένταξη στην ομάδα) είχε συνήθως χαρακτήρα τελετουργικό και κοινωνικής ένταξης. Παρ’όλα αυτά,για αιώνες η χρήση τους δεν πήρε το χαρακτήρα της κοινωνικής μάστιγας. Καθώς επίσης χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως η χρήση του οπίου για παράδειγμα στην Κίνα, εκμηδενίσθηκε μετά την νίκη της Κινέζικης επανάστασης το ’49.

Τι είναι αυτό λοιπόν που διαφοροποιεί τη χρήση ουσιών στην εποχή μας;

Σύμφωνα με τη συγγραφέα λοιπόν, η εξάρτηση από τις ουσίες ως ακραία μορφή αλλοτρίωσης του σύγχρονου ανθρώπου, αποτυπώνει με τον πιό δραματικό τρόπο στο επίπεδο του μοναχικού,μονοδιάστατου και δυστυχισμένου ατόμου,όλη την κοινωνική παθολογία της εποχής κι εκφράζει την τεράστια δυσφορία του σύγχρονου ανθρώπου, του υποχρεωμένου να ζεί σε συνθήκες κοινωνικής και πολιτιστικής παρακμής.

Αποτελεί, το προιόν της συνάντησης της εξαρτησιογόνας ουσίας με μια συγκεκριμένη ελλειμματική προσωπικότητα σε μια δεδομένη κοινωνικοπολιτιστική στιγμή. Αποτελεί την εκ προοιμίου αποτυχημένη απόπειρα φυγής του εξαρτημένου ατόμου από την προσωπική και κοινωνική Ιστορία.

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο βιβλίο, «η ιστορία των ναρκωτικών στη Δύση ξεκινάει με τη δυστυχία των φτωχών», ενώ σε κάθε περίοδο κοινωνικής κρίσης, εμφανίζεται ένα κύμα τοξικομανίας.Γι αυτό κι ο ρόλος των ψυχοτρόπων ουσιών πρέπει να ειδωθεί στο πλαίσιο της κάθε εποχής.

Το θύμα της τοξικομανίας ναρκώνεται για να νοιώσει «αυτάρκης»,απαλλαγμένος από την ανάγκη κοινωνικών σχέσεων,για να καλύψει το αίσθημα δυστυχίας που το διακατέχει ,το εσωτερικό κενό,την απουσία νοήματος της ζωής του,για να ανακουφίσει τον τεράστιο ψυχικό πόνο,για να απομακρύνει την απειλή που αντιπροσωπεύουν για αυτόν οι «άλλοι».Κύρια οφείλεται σε μια ελλειμματική κοινωνικοποίηση την οποία τροφοδοτεί η ένδεια ουσιαστικών ανθρώπινων σχέσεων, η οποία με τη σειρά της το ωθεί στον ατομικισμό, ενισχύοντας το αίσθημα ανασφάλειας και προσωπικής ανεπάρκειας.

Εν τέλει, οι ουσίες αποτελούν υποκατάστατα των πρωταρχικών αναγκών του ανθρώπου,υποκατάστατο της απούσας σχέσης του εξαρτημένου ατόμου με τον κόσμο. Γιατί ,σύμφωνα και με τον Μαρξ, η ουσία του ανθρώπου είναι το σύνολο των κοινωνικών του σχέσεων που γίνονται το περιεχόμενο της ζωής του.Απ’αυτή την άποψη, η τοξικομανία δεν είναι παρά η καρικατούρα της εξέλιξης του πολιτισμού προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ψεύτικων αναγκών, με καταστροφικές συνέπειες.

Πολέμιος αντιδραστικών απόψεων-που θεωρούν την εξάρτηση από ψυχότροπες  ουσίες ως κάποια γεννετική ανωμαλία ή «αρρώστια»- καθώς και πολέμιος των προγραμμάτων (της ίδιας τεχνοκρατικής αντίληψης) με υποκατάστατα (μεθαδόνη) και των μειούμενων δόσεων, η ανάλυση και θεραπευτική πρόταση της συγγραφέως αντιμετωπίζει τον τοξικομανή σαν αυτό που πραγματικά είναι: μια μοναδική ολότητα -βιολογική,ψυχική- στο σταυροδρόμι μιας προσωπικής-κοινωνικής κρίσης.

Η θεραπευτική πρόταση της Κ. Μάτσα ως αποτέλεσμα αυτή της ανάλυσης τού Είναι του ανθρώπου,βασίζεται στην επαναδόμηση της ψυχοκοινωνικής ταυτότητας του εξαρτημένου ατόμου, την αναγέννηση της προσωπικότητάς του μέσω μιας θεραπευτικής διαδικασίας κοινωνικοποίησης κι εν τέλει στη επανανοηματοδότησης της ίδιας του της ζωής μέσα από την ανάδειξη της διαφορετικότητάς του  σε μαχητική, δημιουργική κοινωνική ατομικότητα.

Το εξαιρετικό ως άποψη, πυκνογραμμένο μα επιστημονικά τεκμηριωμένο κι εύληπτο βιβλίο, υποδειγματικό στη δομή του και στο ξεδίπλωμα τής βήμα-βήμα ανάλυσης, αποτελεί ένα καταιγισμό αποσαφηνήσεων, ερμηνειών, ξεκάθαρης άποψης για τη φύση, τα αίτια και τη θεραπευτική προσπάθεια, ως ανασύνθεση της προσωπικότητας του τοξικομανή σε νέες αξιακές βάσεις. Ελεύθερος άνθρωπος τελικά, σύμφωνα πάλι με το Μαρξ, δεν είναι ο άνθρωπος που λειτουργεί απουσία καταναγκασμών, αλλά η ενεργητική ανάπτυξη των ολόπλευρων δυνατοτήτων και των αναγκών του κοινωνικού ατόμου.

Ως εκ τούτου, θεραπεία και απεξάρτηση του ατόμου νοείται μόνο η αποκατάσταση της σχέσης του ατόμου κι επανένταξής του (όχι υποταγής του) στην κοινωνία και την πραγματικότητα.

Η γλαφυρότητα του κειμένου και η διεισδυτικότητα της ματιάς, δεν καταδεικνύει απλά τη συγγραφική ικανότητα και την ερευνητική επιμέλεια μόνο. Υποδηλώνει βαθιά γνώση του ζητήματος αλλά κυρίως μια συν-βιωματική συναίσθηση, θα έλεγε κανείς: η συγγραφέας λόγω και επαγγελματικής ιδιότητας-διευθύντριας της θεραπευτικής κοινότητας 18ΑΝΩ-συμμερίζεται,συμπαραστέκεται αλληλέγγυα.

Ένα βιβλίο που διαβάζεται απνευστί κι από ανθρώπους που δεν εμπλέκονται έστω έμμεσα στο ζήτημα της τοξικομανίας, γιατί πέραν της ελπιδοφόρας θεραπευτικής πρότασης, αποτελεί παράλληλα αμείλικτη αξιακή κριτική τού καπιταλισμού και των υπαρξιακών αλλοτριωτικών αδιεξόδων που αυτός παράγει.

Υ.Γ.: τραγικός επίλογος του παρόντος άρθρου, αποτέλεσε η είδηση του χαμού της 14χρονης κοπέλας στην Πτολεμαίδα-όπου τα ποσοστά απωλειών από ναρκωτικά πρέπει να αγγίζουν πλέον επίπεδα ρεκόρ για τα ελληνικά δεδομένα. Σύμφωνα με όσα βγήκαν στη δημοσιότητα, οι βεβαιωμένοι θάνατοι από ναρκωτικές ουσίες έχουν ξεπεράσει τους δέκα μέσα στο 2007, αριθμός που συγκλονίζει και σοκάρει! Παρ’όλα αυτά, η απουσία συμβουλευτικών μονάδων πρόληψης και απεξάρτησης στην επαρχία είναι τραγική. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η κοινωνία της Πτολεμαίδας θα φανεί πιό σοφή και μεγαλόψυχη απέναντι στο πρόβλημα και στους χρήστες και θα κινηθεί στην κατεύθυνση ίδρυσης μονάδας πρόληψης-απεξάρτησης, σ’ αντίθεση με τους φανφαρόνους υποκριτές Ψωμιάδη-Παπαγεωργόπουλο που τοποθετήθηκαν ενάντια στην ίδρυση αποθεραπευτικής κοινότητας πρόσφτα στον Εύοσμο, αποκαλύπτοντας το ρατσισμό τους και την αντίληψη κοινωνικού αποκλεισμού που υπηρετούν.

Γιατί εν τέλει για το πρόβλημα ευθύνεται η ίδια η καπιταλιστική κοινωνία κι όχι οι «άρρωστοι» εξαρτημένοι χρήστες. Όμως για να πολεμηθεί ο ρατσισμός ,η πολιτική κοινωνικού ελέγχου-αποκλεισμού χρειάζονται, παράλληλα με την άνοδο του εργατικού και λαικού κινήματος που θα αμφισβητήσει τη ναρκοκουλτούρα και θα ανατρέψει το ίδιο το σύστημα που την παράγει, παρεμβάσεις σε επίπεδο κοινωνικού κράτους και θεσμικής αναγνώρισης των δικαιωμάτων των εξαρτημένων.